Μεταμόσχευση προσώπου

Η αλλομεταμόσχευση προσώπου αποτελεί την πλαστική επέμβαση αποκατάστασης σοβαρά παραμορφωτικών δυσμορφιών ενός λήπτη μεταφέροντας το πρόσωπο από πτωματικό δότη. Θεωρητικά, οποιοδήποτε έλλειμμα του προσώπου μπορεί να αποκατασταθεί με χρήση τοπικού, περιοχικού ή απομακρυσμένου ιστού του ίδιου ασθενή ή με τοποθέτηση κάποιας πρόθεσης. Ωστόσο, υπάρχουν 2 μυες, η ολοκληρωτική καταστροφή των οποίων θεωρείται αδύνατο να διορθωθεί με αυτόλογη αποκατάσταση: ο σφιγκτήρας του στόματος και οι σφιγκτήρες των βλεφάρων. Αυτές οι 2 καταστάσεις φαίνεται να είναι οι μόνες απόλυτες ενδείξεις για λήψη μοσχεύματος προσώπου από εγκεφαλικά νεκρό δότη.

Ιστορία

Η πρώτη μεταμόσχευση προσώπου πραγματοποίηθηκε στη Γαλλία το 2005. Η Isabelle Dinoire είχε δεχθεί επίθεση από το λαμπραντόρ της μέσα στο σπίτι με αποτέλεσμα να απωλέσει το κατώτερο μισό του προσώπου της. Έμεινε στην ιστορία ως ο πρώτος άνθρωπος που έλαβε αλλομόσχευμα προσώπου, όταν οι συγγενείς μιας εγκεφαλικά νεκρής μετά από ατύχημα κοπέλας αποφάσισαν να δωρίσουν και το πρόσωπό της, εκτός από τα υπόλοιπα όργανα. Η μεταμόσχευση ήταν επιτυχημένη και η Isabelle Dinoire είχε μια ομαλή πορεία με το νέο της πρόσωπο για 12 χρόνια έως ώτου απεβίωσε λόγω καρκίνου ως αποτέλεσμα της ανοσοκατασταλτικής θεραπείας που λάμβανε μετά τη μεταμόσχευση.

Αίτια παραμορφώσεων

Από το 2005 έως το 2016 πραγματοποιήθηκαν παγκοσμίως 37 μεταμοσχεύσεις προσώπου (ποτέ έως τώρα στην Ελλάδα). Οι δότες ήταν εγκεφαλικά νεκροί συμβατοί ανοσολογικά και εμφανισιακά με τους λήπτες. Οι οικείοι τους συγκατατέθηκαν ειδικά για την αφαίρεση του προσώπου τους, εκτός από τα υπόλοιπα συμπαγή όργανα προς δωρεά. Οι λήπτες ήταν βαριά παραμορφωμένοι και κατα πλειοψηφία νέοι.

Τα αίτια που οδήγησαν στις παραμορφώσεις στους λήπτες μοσχεύματος προσώπου ήταν:

• Εγκαύματα 3ου βαθμού.
• Βαλλιστικά τραύματα (ακόμη και από αυτοτραυματισμό).
• 2 επιθέσεις ζώων (σκύλος, αρκούδα).
• Νευροινωμάτωση τύπου Ι.
• Εκτεταμένα καρκινώματα του προσώπου.

Η κύρια διαφορά του προσώπου ως αλλομοσχεύματος σε σύγκριση με άλλα όργανα (π.χ. μεταμόσχευση νεφρού ή καρδιάς) είναι η αυξημένη αντιγονικότητα του και η αυξημένη τάση απόρριψης από το ανοσοποιητικό σύστημα του λήπτη. Γι’ αυτό το λόγο ξεκινά βαριά ανοσοκατασταλτική αγωγή ήδη από την στιγμή της επέμβασης, η οποία συνεχίζει εφ’ όρου ζωής. Ακόμη και υπό αυτή την αγωγή, όλοι οι λήπτες προσώπου αντιμετώπισαν τουλάχιστον ένα οξύ επεισόδιο απόρριψης τον πρώτο χρόνο μετά την επέμβαση.

Μία ακόμη ανεπιθύμητη ενέργεια της ανοσοκατασταλτική αγωγής είναι η εμφάνιση νεοπλασμάτων. Ένας ασθενής από την Τουρκία εμφάνισε πολλαπλά καρκινώματα στο σώμα του (όγκο ήπατος, λέμφωμα non-Hodgkin σταδίου ΙΙΙ και ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα στο βραχίονα του). Έτσι, αποφασίστηκε να διακοπεί η ανοσοκατασταλτική θεραπεία και το πρόσωπο του απορρίφθηκε οριστικά 16 ημέρες αργότερα και αφαιρέθηκε χειρουργικά. Ο ασθενής απεβίωσε τελικά λίγους μήνες μετά λόγω καρδιακής ανακοπής.

Άλλες επιπλοκές των φαρμάκων είναι οι βαριές λοιμώξεις και η νεφροτοξικότητα (χρόνια νεφρική ανεπάρκεια). Ένας μεταμοσχευθείς απεβίωσε λόγω σήψης 2 μήνες μετά την επέμβαση και ένας άλλος εμφάνισε πνευμονική ασπεργίλλωση και αναπνευστική ανεπάρκεια.

Βιοηθικοί προβληματισμοί

• Το πρόσωπο είναι το μέσο που εκφράζουμε τις προθέσεις και τα συναισθήματα μας επικοινωνόντας μη λεκτικά με τον κόσμο. Ωστόσο, σε αντίθεση με τα εσωτερικά συμπαγή όργανα (καρδιά, πνεύμονες), η επιβίωση μας δεν εξαρτάται άμεσα από το πρόσωπο. Οι επικριτές της επέμβασης βασίστηκαν σε αυτό για να θέσουν υπό αμφισβήτηση την αποδοχή των (σοβαρών) κινδύνων της εφ’ όρου ζωής ανοσοκατασταλτικής αγωγής.
• Παρα τις προσπάθειες για ταύτιση των μορφολογικών χαρακτηριστικών του υποψηφίου δότη με του λήπτη, το νέο πρόσωπο διαφέρει. Ο λήπτης θα ξυπνήσει από την επέμβαση με ένα φυσιολογικό μεν, διαφορετικό δε πρόσωπο. Δεδομένου ότι η ταυτότητα μας είναι συνυφασμένη με την εικόνα του προσώπου μας, οι λήπτες χρειάζονται στενή ψυχολογική στήριξη, καθώς μπορεί να προκύψουν διαταραχές αναφορικά με την αυτοεικόνα τους. Για την ιστορία, ένας εκ των 36 ληπτών αυτοκτόνησε 3 χρόνια μετά τη μεταμόσχευση.  Τίθεται εδώ επίσης το ερώτημα εάν ένας υποψήφιος λήπτης με ιστορικό απόπειρας αυτοκτονίας θα ωφεληθεί από την επέμβαση ή θα επιβαρυνθεί περαιτέρω. Στη φωτογραφία του άρθρου απεικονίζεται γυναίκα που αυτοτραυματίστηκε με όπλο πριν την απόπειρα αυτοκτονίας (δεξιά) και μετά τη μεταμόσχευση προσώπου (αριστερά).
• Δεν έχει πραγματοποιηθεί μέχρι στιγμής μεταμόσχευση προσώπου σε παιδί. Τα παιδιά δεν έχουν δικαιοπρακτική ικανότητα για να να συναινέσουν σε μία τόσο σοβαρή επέμβαση. Τίθεται λοιπόν ο προβληματισμός του κατά πόσο οι γονείς δικαιούνται να αποφασίσουν σχετικά με την εφ’ όρου ζωής ανοσοκατασταλτική αγωγή για λογαριασμό του παιδιού τους. Για την ιστορία, έχει πραγματοποιηθεί αμφοτερόπλευρη μεταμόσχευση άνω άκρων σε παιδί από πτωματικό δότη. Ο παιδιατρικός αυτός λήπτης όμως είχε την ιδιαιτερότητα ότι ήδη λάμβανε ανοσοκαταστολή για προηγούμενη μεταμόσχευση οργάνου. Με βάση τις σημερινές βιοηθικές θεωρήσεις θεωρείται πολύ δύσκολο να μεταμοσχευθεί πρόσωπο σε παιδί.

Συμπερασματικά

Η επέμβαση που πριν από 20 χρόνια θεωρούταν επιστημονική φαντασία πλέον έχει αποκτήσει δημόσια αποδοχή. Υπάρχει μια σειρά ασθενών με βαριές παραμορφώσεις, οι οποίοι απέκτησαν νέο πρόσωπο και βρίσκονται υπό συνεχή επιτήρηση και μελέτη σχετικά με τα μακροπρόθεσμα οφέλη στην ποιότητα ζωή τους. Ωστόσο, οι επικρίσεις εστιάζονται στο όχι και τόσο ασφαλές προφίλ της ανοσοκατασταλτικής αγωγής, που σε αντίθεση με τη μεταμόσχευση συμπαγών οργάνων, δίνεται όχι για να σώσει τη ζωή των ληπτών προσώπου, αλλά για να βελτιώσει την ποιότητα της. Αυτό που μένει να διελευκάνουμε είναι εάν τελικά αυτό επιτυγχάνεται μακροπρόθεσμα.

Αν αντιμετωπίζετε το ίδιο πρόβλημα ή παρόμοιο, μπορείτε να απευθυνθείτε στον Πλαστικό χειρουργό στη Θεσσαλονίκη Δρ. Παναγιώτη Μυλωθρίδη. Καλύπτουμε υπηρεσίες διαφόρων ειδών για την αισθητική χειρουργική, όπως την αποτρίχωση laser στη Θεσσαλονίκη, στο ιατρείο μας στην διεύθυνση Τσιμισκή 38.

[Πηγή] Sosin M, Rodriguez ED. The Face Transplantation Update: 2016. Plast Reconstr Surg. 2016 Jun;137(6): 1841-50